Een koninklijk monument
EEN KONINKLIJK MONUMENT
EMMA OP HET REGENTESSEPLEIN
Willem II van Holland op het Binnenhof, Willem van Oranje op het Plein, Willem II op het Buitenhof, Wilhelmina tegenover Paleis Noordeinde. Zo zijn er nog wel een paar. Het Regentesse (!) kwartier kent het Koningsplein en het Regentesseplein.
Koningsplein
Het Koningsplein is vernoemd naar Koning Willem III (1817-1890). Willems eerste vrouw, Sofie, overlijdt in 1877 en de dan 60-jarige Willem III trouwt twee jaar later met de 40 (!!) jaar jongere Emma zu Waldeck und Pyrmont. Emma is overigens niet zijn eerste keuze: als de ministers er geen stokje voor hadden gestoken was Willem getrouwd met een Franse operazangeres. Op het Koningsplein plein staat geen orangistisch klassiek standbeeld, maar een modern werk van Folkert de Jong: een koninklijke nar. Zie de blog van 15 juli.
Emma Regentes
Als Willem III overlijdt in 1890, is zijn dochter Wilhelmina 8 jaar en Emma treedt op als Regentes. Willem III heeft de monarchie niet bepaald populair gemaakt en had bij leven nauwelijks contact met het volk. Het is onweerlegbaar Emma die ervoor zorgt dat de Oranjes na 1890 weer in aanzien komen.
Kerk en plein en monument
Emma wordt op het naar haar genoemde Regentesseplein, een paar honderd meter van het Koningsplein vandaan, geëerd met een koninklijke gedenknaald van maar liefst tien meter hoog. En van 1901 tot midden jaren 70 uit de vorige eeuw staat op de plek waar nu het architectonisch wangedrocht staat waar ‘De Regenvalk’ zit, zelfs een Hervormde ‘Regentessekerk’ een kerkgebouw met enkele Jugendstilkenmerken en binnen een heuse ‘Koninklijke Bank’.
Obelisken
Midden op het Regentesseplein hebben we dan de obelisk. Obelisken verwijzen door hun verticale opzet en puntige bovenzijde naar het goddelijke, het hogere of het eervolle. In de 18e en 19e eeuw worden obelisken in Nederland behoorlijk populair en in de omgeving van Den Haag staan er nog twee. Op Scheveningen staat vlak naast eindpunt lijn 11 de obelisk ter nagedachtenis aan het vertrek en de aankomst van de Oranjes in respectievelijk 1795 en 1813. En in Rijswijk staat de Rijswijkse Naald, een obelisk ter nagedachtenis aan de Vrede van Rijswijk (1697).
Het Emma-monument aan het Regentesseplein is in 1898 ontworpen door Abraham Odé. Een van zijn leerlingen aan de polytechnische School te Delft, A. F. Gips maakt het beeld in 1905 enigszins aangepast aan de mode van die tijd, de art nouveau: te zien aan de bloemenslingers en misschien zelfs aan de kleding.
De basis
Nogal wat obelisken zijn saai en strak, passend bij de klassieke vormentaal van de 19e eeuw, maar die op het Regentesseplein is rijk vormgegeven. Onderaan een brede basis van 3,5 bij 3,5 meter, met op elke hoek een mini-obeliskje van 1.20. Zware kettingen verbinden de paaltjes met elkaar en beschermen het geheel. Daarna komt er een taps toelopende basis van ongeveer 1.80 hoog met daarop aan de voorzijde in mooie, scherpe letters ‘Aan Hare Majesteit EMMA Koningin Regentes der Nederlanden’ en aan de achterkant, op dezelfde hoogte de tekst: ‘Regentschap – 17 november 1890 – 31 augustus 1898.
Elegantie
De dame heeft verder blote voeten in sandalen, een lang loshangend, gracieus gewaad, de rechterhand met een palmtak omhoog en de linkerhand bijna stoer in de zij. Een mooie combinatie van zelfverzekerdheid en elegantie. Haar gezicht heeft een uitstraling die nog het meeste lijkt op die van Antoinette Scheulderman, een van de vaste tafeldames bij ‘De Wereld Draait Door’.
Portret
Het uiteinde van de tak in haar rechterhand eindigt qua hoogte in het midden van het bronzen portret van Emma. Emma kijkt naar links, tevreden en vriendelijk. Ze heeft een hoofddoekje en een bescheiden kroontje op het hoofd. ‘EMMA KONINGIN REGENTES’, staat in de rand in brons aangegeven. Aan de achterzijde staat op dezelfde hoogte het familiewapen van Emma. Het blok erboven heeft een kroon met daaronder een bloemenkrans, een zogenoemde guirlande, die aan alle vier de zijden doorloopt. Aan de zijkanten lopen de linten zelfs omlaag door tot het middel van de vrouwenfiguur.
Oranje
Het is niet Emma zelf, die is afgebeeld en ook niet Wilhelmina. De prachtige dame staat symbool voor de nieuwe bloei die Emma aan de Oranjedynastie schonk. Het palmentakje had ook een takje van een appelboom kunnen zijn, net zoals die bloemen in de guirlandes wel erg lijken op de appeltjes van Oranje, maar dat zal mijn koningsgezinde inborst wezen…
Deze blog is een bewerking van een artikel dat eerder verscheen in KonkreetNieuws, wijkkrant voor het Regentesse- en Valkenboskwartier.
