De neorenaissance in het Regentessekwartier
Een tochtje langs 1186 paar ogen
Minimaal 1186 paar ogen in het Regentesse- Valkenboskwartier houden de wandelaar of fietser in de gaten. En we hebben het dan over 1186 (getelde) portretjes uit de neorenaissance. Dus de beeltenis van Emma op de obelisk midden op het Regentesseplein, Descartes op het Newtonplein, de twee beelden boven op het pand Weimarstraat 97, de geinige beeldjes Noorderbeekstraat 176 of de olifantenogen Van Bylandtstraat 175: ze maken allemaal geen deel uit van deze club van 1186.
De neorenaissance is de periode op het einde van de 19e eeuw als aannemers hun panden rijk versieren met bloemmotieven en allerlei ander ‘krul- en metselwerk’, maar ook met maskers of mascarons: koppen van geleerden, van draken, van leeuwen al dan niet de tong vervaarlijk uitstekend, van woest uitziende mannen al dan niet met baard, van narren of engelachtige figuren. Soms is de grens tussen een bloemmotief of leeuwenkop moeilijk te trekken en ook in dat geval valt het ogenpaar buiten de club van 1186.
Vanzelfsprekend zijn het geen 1186 verschillende hoofdjes. Aannemers gebruiken modellenboeken en versieren vaak ‘hun’ hele straat met identieke koppetjes. Dat zie je terug in bijvoorbeeld de Columbusstraat of in de Teylerstraat. En buiten de wijk bijvoorbeeld aan de gevels van de Van Speijkstraat. Een aannemer gebruikt overigens liever niet dezelfde koppen als zijn collega-aannemer van de panden ernaast, om te voorkomen dat men zou denken dat de collega ook ‘zijn’ panden heeft neergezet.
Opvallend is dat je in andere wijken zoals de Archipelbuurt ook portrettenseries aantreft, maar dat dit vaak weer andere portretten zijn dan die in het Regentessekwartier. Kwestie van andere bouwstijl, andere bouwperiode en ander modellenboek.
Die ornamenten functioneren vaak als sluitsteen in een ontlastingsboog, als console bij een balkon of erker of zuiver als ornament tegen de gevel. Soms ondersteunen wel 14 leeuwenhoofdjes één erker. Een paar fraaie voorbeelden hiervan vind je aan de Conradkade. Het Regentessekwartier telt meer dan 1100 beelden; in de wijk er meteen naast, het Valkenbos, van de Beeklaan tot aan de Valkenboskade, kom je er hooguit 35 tegen. Dat heeft natuurlijk te maken met de korte periode waarin deze stijl populair was, met geld en met het soort woningen.
Zo’n gevelversiering is anno 2021 voor huizenbezitters een kostenpost. Toch is het opvallend hoe zorgvuldig veel bewoners met deze versiering uit het eind van de 19e eeuw omgaan. Hoe prachtig zijn de vier kopjes bij het pand Weimarstraat 15. Geestig is ook het pand aan de Regentesselaan, bijna aan de hoek van de Laan van Meerdervoort, waar het balkonnetje gesloopt is, maar de consoles zijn bewaard. Schitterend zijn de goed onderhouden drakenkoppen aan de overkant van diezelfde laan. Of zijn het Aziatische leeuwenkoppen? Zien we daar manen? Gevleugelde dreigende beesten met opengesperde bek rustend op een lieflijk plantje. “Hier waak ik”.
1186 paar ogen. Soms bekijken ze je op ooghoogte, soms vanaf 12 meter hoogte of hoger en kun je enkel ‘terugkijken’ als je midden op straat staat. Het is dan ook aan te raden zo’n beelden-ontdektochtje op een zondagochtend te plannen als er geen verkeer is. Veel kijkplezier.
Bovenstaande tekst is een bewerking van het artikel ‘1186 paar ogen’ dat in april 2021 verscheen in wijkkrant KonkreetNieuws. Zie www.konkreetnieuws.nl en dan het aprilnummer 2021 via Archief. Je vindt daar de dubbele middenpagina met meer dan 60 foto’s, fraai vormgegeven door
Geïnteresseerd in de architectuur van Den Haag? Zie dan ook de fietstocht Gotische Torentjes, moderne hoogbouw en een baljurk.
