Het Rampjaar 1672 -1
De gebroeders de Witt in de moderne kunst
Venetië 2019
De Esposizione Intenationale d’Arte di Venezia, beter bekend als de ‘Biennale van Venetië’ is altijd de moeite waard en stelt zelden teleur. Maar elk bezoek betrappen we ons erop dat de tentoonstellingen in de landenpaviljoens het niet halen bij de echt inspirerende en verrassende kunst, tijdelijk geplaatst in de tientallen palazzo’s in de stad en zeker niet bij de kunst in het Arsenaal.
Je weet in het Venetiaans Arsenaal dat je voor verrassingen komt te staan. Bij de 58e editie van de Biennale in 2019 is het desondanks even schrikken en slikken. Nietsvermoedend stap je de bijdrage van Chili binnen, ‘The Hegemonic Museum’: een vrijwel lege expostieruimte met daarin drie plexiglas standaardjes en op elk standaardje één tekst: van links naar rechts: RADELOOS REDDELOOS REDELOOS. De bijdrage van Chili! In 2019…Wat is hier aan de hand?
Het werk van de Chileense kunstenares, Voluspa Jarda met als titel ‘Altered Views’, bestaat uit drie delen “Het Hegemonic Museum’, ‘The subaltern portraits’ en ‘The Opera’. Altered Views (gewijzigde manieren van kijken) onderzoekt de hedendaagse manier van kijken, een blik die vaak bepaald is door het idee dat Europa het middelpunt van de wereld is. Hoe kijkt degene die de heerschappij voert, wat doet de blik van de Europese heersers uit de 17e-20e eeuw? Hun zienswijze breidt zich in die periode uit, van Europa naar Amerika en de minachting die er aan ten grondslag ligt, zorgt daar de politieke, culturele en economische onderwerping.
Het onderzoeksproject gaat uit van 6 gebeurtenissen (en de lynchpartij op de gebroeders de Witt opent de chronologische serie) die te maken hebben met leiderschap -op welk gebied dan ook- in de Europese geschiedenis en is gebaseerd op de activiteit van het zien, observeren en analyseren. Bij het zien van dit werk van Jarda ga je nadenken over racisme, patriarchaat, economische belangen en diverse hegemonische vormen, hedendaagse overblijfselen van de koloniale mentaliteit. We dichten onderworpen volkeren bijv kanibalisme toe, maar in welke relatie staat dat met de kijk die we hebben op ons eigen (1672-)verleden?
In de zaal ‘The subaltern portraits’ hangen veel tekeningen en gravures van de moordpartij en een ‘levensgrote’afbeelding van het bekende schilderij van Jan de Baen (‘toegeschreven aan’) uit 1672/1675 pontificaal in het midden. Jarda geeft ons een opmerkelijke kijk op een van de minder fraaie gebeurtenissen uit onze vaderlandse geschiedenis. Onverwacht in Italië. Een bijdrage van Chili !...
Den Haag 2016
Drie jaar eerder, in 2016, besteedt ook Folkert de Jong aandacht aan de gebroeders de Witt. ‘Dutch Mechanism’ heet het beeld dat in juli 2016 werd onthuld. Het stond eerder op het Spui, op de hoek van de Korte Poten, en nu aan de Kalvermarkt, net niet verstopt, ‘achter’de fietsenstalling bij het Stadhuis. Tijdens een van mijn stadswandelingen komen we er zeker langs. Wat zou het trouwens mooi zijn als het beeld op 20 augustus extra aandacht zou krijgen, desnoods even tijdelijk op een andere wat meer prominente plaats. Het is dan immers exact 350 jaar geleden dat de lynchpartij plaatsvond.
Folkert de Jong laat de geraamtes van beide broers in elkaar overgaan, bijna met elkaar dansen. Of elkaar in paniek vastgrijpend, net wat je wilt. Op het grondvlak ligt een voorwerp dat nog het meest lijkt op een stukje van een schedel. Ernaast liggen wat meetkundige figuren. Je zou bijna denken dat er een soort wiskundige wetmatigheid in het spel was en De Jong wijst op het gevaar dat die nog steeds in het spel is: macht, machtmisbruik en populisme. De onwaarschijnlijk grote hoeveelheid pamfletten, schandbrieven en schotschriften uit 1672 zijn te vergelijken met de vele vormen van hedendaags nepnieuws vanuit populistische hoek.
De bronzen geraamtes zijn voorzien van ‘de’ tong en ‘het ‘vingerkootje van de gebroeders de Witt, gemaakt middels een 3D-scan van de objecten uit het Haags Historisch Museum. Een intrigerend, bijna waarschuwend kunstwerk.
Piet Vernimmen
Benieuwd naar meer verhalen over (de geschiedenis van) Den Haag ? Bekijk dan de aangeboden stadswandelingen en fietstochten, zoals bijvoorbeeld Drees, Oldenbarnevelt en Haags Jantje, Het Statenkwartier: Indische wandeling.
